TESBİH USTASI

Gerçek efsaneye karışmıştır muhtemelen, tespihin tarihi ile ilgili tespih dünyasındaki ana rivayet nedir?

Aslında tespih dünyasının içinde de dışarıdaki gibi bir rivayet vardır. En çok konuşulan Peygamber Efendimiz'in, zeytin çekirdeklerini ipe dizip, onlarla Allah'ı zikreden bir kadını görmesi ve ses çıkarmaması ile başlıyor. O tarihlerden itibaren, tespih dediğimiz şey İslam dünyasında varlık kazanıyor. Sanat olarak ise 1900'lü yılların başı diyebiliriz. Ama öncesinde de vardı iyi ustalar, yüksek sanat ürünü tespihler… 1900 tarihi aslında işin biraz sistemleşmesi, yaygınlaşması… Yoksa günümüze gelen çok güzel Osmanlı tespihleri vardır. Mesela benim koleksiyonumda 150-200 yıllık Osmanlı kehribarları vardır.

33'LÜK TESPİH RİYA OLMASIN DİYE ÇIKTI

Tespihin ortaya çıkışında zikir amacı var. 99 taneden oluşuyor ve Allah'ı zikretmeye yarıyor. Fakat bir de 33'lük tespihler var… 99'dan 33'e nasıl düşüyor?

Bu konuda büyüklerimizin bize söylediği şudur; Gün içerisinde, halkla birlikte de Hakk'ı zikretmek isteyenler için gösteriş ve riya olmadan, avuç içinde kaybolacak ebatta bir 'tesbih' aracı istenmiş. Malum 99'lük tespih uzun olduğu için dışarıda elde tutulamıyor. 33'lük el içinde kaybolur ve kişiye mahsustur.

n Eskiden daha baskındı, son zamanlarda biraz düzeldi ama 33'lük tespih kabadayılıkla ilgili gibi…

Yakın zamana kadar tam da dediğiniz gibiydi ama günümüzde bu ciddi anlamda değişti. Değişmesinde sanatın işin merkezine yerleşmesi ve koleksiyonerlerin artması etkili oldu.

GÜNÜMÜZ USTALARI ÇOK BAŞARILI

Tespihin sanatsal tarihi açısından Osmanlı devresinde sayabileceğimiz önemli ustalardan söz edebiliyor muyuz?

Tabi tarihe ismini yazdıran Osmanlı'da birçok tespih ustasından söz etmek mümkün. Tophaneli İsmet, Süslü Mustafa, Balatlı Nuri, Tophaneli Sadık ve Topuzun Halil gibi onlarca usta isimden söz edebiliriz. Tabi günümüzde de onlarla yarışan hatta eserleriyle onları geçen çok sayıda kıymetli usta vardır. Bugün dünyada, tespih adı geçtiğinde akla Türkiye gelir, Türk ustaları gelir. İstanbul gelir. Sözgelimi Araplar, Türk tespihi gördükleri zaman 'İstanbul işi' derler.